ALLEY-OOP

Türkçede tam olarak bir karşılığı bulunmamakla birlikte, bu şekilde orijinal terim olarak kullanılmaktadır.

Basketbol terimi olarak alley-oop, hücuma yönelik bir kavramdır; bir oyuncunun, rakip pota altında yükselen takım arkadaşına attığı pas ve atılan oyuncunun topu havada yakalayarak derhal potaya bırakmasıyla sonuçlanan bir harekettir. Aslında alley-oop kelimesi, bir takım çalışmasının adeta nokta atışı paslaşma, zamanlama ve hareketi tamamlama gibi önemli özelliklerinin tümünü bağdaştıran bir ifadedir.






Alley-oop Atışının Tarihçesi: 1950'li yıllarda, bazı oyuncular zıplama kabiliyetlerinin, topu havadayken yakalayarak potaya daldırmak şeklindeki faydasını fark ettiler. San Francisco University'den Bill Russell, Kansas University'den Wilt Chamberlain ve Michigan State University'den Johnny Green, takım arkadaşlarından gelen isabetsiz olacağını düşündükleri pasları ya da şutları, artık sık sık zıplayarak yakalamaya ve potaya daldırmaya başlamışlardı. Ancak çoğu takım arkadaşları bu durumdan rahatsızlık duymaktaydılar, çünkü aslında atılan şutların sayıya dönüşecek olması durumunda, potansiyel bir basket sayısı kaydından mahrum kalmış oluyorlardı. Bu durum, 1950'lerin sonuna doğru, NCAA ve NBA basketbolunda, hücuma yönelik kimi hareketlere kısıtlamalar getirilmesiyle sonuçlanmıştır.

Bazı kaynaklara göre, Oklahoma Baptist University'den Al Tucker ve kardeşi Gerald, 1960'lı yılların ortalarında alley-oop hareketinin ilk öncüleri olarak kabul edilirler. Ayrıca, 1973 yılındaki NCAA (Amerikan Kolej Sporları Kurumu) Şampiyonası'nda Memphis State takımına karşı oynayan UCLA takımının 44 sayı kaydeden oyuncusu Bill Walton'un 6 sayısı alley-ooptur

Bu konuda anılan diğer isimlerden birisi olan David Thompson, North Carolina State University takımından arkadaşları olan Monte Towe ve Tim Stoddard'dan gelen aşırtma paslarla, klasik alley-oop tanımına uygun tekniği kullanan ilk oyuncudur. Thompson, 1970'li yılların başında, takımıyla çalıştığı hücum antrenmanları sırasında gerçekleştirdiği 44 inch'lik (yaklaşık olarak 11 mt.den fazla) dikey sıçramalarıyla ünlenmiştir. Çünkü, bu yıllarda kolej basketbolu olarak bilinen bu karşılaşmalarda, topu yakalayarak pota içine daldırmak kurallara aykırıydı; Thompson ise bu sıçrayışları ile topu, sertçe çember içine bastırmak yerine (smaç*) topa dokunarak, hafifçe pota içine doğru düşürüyordu ve kariyerine veda ettiği son maçına kadar da bu kendine has atış stiline sadık kalacaktı.

1976 yılında, NCAA karşılaşmalarında topu potaya daldırma (smaç) hareketinin tekrar serbest bırakılmasının ardından, alley-oop kavramı artık Michigan State University takımının oyuncusu Earvin "Magic" Johnson ve Greg Kelser ile bütünleşti. 1979 yılında gerçekleştirilen ve Magic-Bird düellosu olarak tüm zamanların en çok izlenen tarihi şampiyonasında, Kelser ve Johnson ikilisinin parlak oyunları, göz alıcı alley-oop figürleri ile süslenmiştir.

Ayrıca, University of Houston ekibiyle karşı karşıya gelen ve North Carolina State takımı tarafından kazanılan maçta, dünyanın en ünlü alley-oop atışı kayıtlara geçmiştir. Takvimler 1983 yılını gösterirken, Albuquerque New Mexico takımının yer aldığı şampiyonluk karşılaşmasında ise, skor berabereyken, Dereck Whittenburg'un kullandığı şut pota mesafesi için çok ince bir farkla yetersiz gelecekken, tam o anda Lorenzo Charles'ın takımına galibiyeti ve şampiyonluğu getirdiği mükemmel bir alley-oop pası halini almıştır.

1990'lı yıllar boyunca, NBA liginin yıldızları, alley-oop taktiğini etkili bir son dakika silahı olarak kullanmışlardır. İlerleyen zamanla birlikte, takımlar artık alley-oop hareketlerini planlı bir kurgu haline getirmişlerdir. Örneğin,2008 yılındaki şampiyonada, Kansas Jayhawks takımı, farklı oyuncuları arasında dönüşümlü olarak kullandığı aşırtma paslarla, oyunun skorunu belirleyecek olan birçok alley-oop atışı kullanmıştır.

* "Dunk" kelimesi Türkçede topu basmak, ittirmek gibi hareketleri açıklıyor olsa da, slam-dunk yerine "smaç" anlamını da taşıyabilmektedir, metinde farklı kullanımlarına da yer verilmiştir.

Örnekler: Bir alley-oop hareketi, tamamlanmak için pas atışına ihtiyaç duyduğu kadar, aslında topu havada yakalayarak potaya basabilecek bir oyuncuya gereksinim duyar. Bu hareketi tüm bir oyun boyunca tekrarlamak da mümkün olmayacaktır, çünkü hareket özü itibarıyla, pası atan ve alan oyuncu arasında sessiz bir iletişimi gerektirir. Belki bir oyuncu pota altında, yukarı zıplamaya hazırlanıyor gibi görünürken, alley-oop atmak için hazırlık yaptığının sinyalini vermek istiyordur. Bu durumda, pası ulaştıracak olan takım arkadaşı, oyuncunun hareketlerini en doğru şekilde yorumlayarak, pası en doğru zamanda ve en doğru şekilde kendisine ulaştırmalıdır.

Diğer türlü bir kullanımı ise, pas atan oyuncunun, panya civarını hedefleyerek topu atması ve uygun pozisyonu olan bir takım arkadaşının da yakalayarak sayı yapması şeklindedir. Gerçekte, bu hareket tamamlanması daha zor olan bir alley-oop atışıdır ve genellikle, smaç yarışları gibi nizami kuralların geçerli olmadığı daha farklı türdeki karşılaşmalarda kullanılmaktadır. Örnek vermek gerekirse, 2005 yılındaki NBA smaç Yarışı'nda, Steve Nash takım arkadaşı Amar'e Stoudemire'in futboldaki kafa vuruşu hareketiyle gönderdiği bir pası, potanın yakınında yakalayarak şık bir atış kaydetmiştir.

Nadir olarak, sayıyı atacak kişinin kendisi, zemine ya da panyaya çarptırarak topu fırlatır ve yine alır. Bir maçın hızlı seyrine bakılacak olursa, böyle bir hareketi top sürme hatası (steps) ya da gereksiz bir top kaybı riskiyle karşı karşıya kalmadan sonlandırmak oldukça zordur.

Bir alley-oop, genellikle "tomahawk" adı verilen bir tutuş şekliyle ya da 360° lik bir dönüşle birlikte kombine edilerek gerçekleştirilir. Gösteri maçlarındaki smaçların çoğu, dikkatli gözlemlenecek olursa, keskin dönüşler ya da alley-oop atışlarını da içermektedir.

• Basketbol Kursu Blog Yazıları